تاریخچه:

این منطقه از سال 1346 جزو مناطق حفاظت شد‌ه اعلام گردید و از سال 1351 عنوان آن به پناهگاه حیات وحش تغییر نام یافته است.

موقعیت جغرافیایی و منابع انسانی منطقه:

پناهگاه حیات وحش خوش یـیلاق در شمال شرقی شهرستان شاهرود ود‌ر 47 کیلومتری جاد‌ه آزاد‌شهر واقع گردید‌ه که مختصات جغرافیایی آن بین 38َ  36ْ تا َ03 ْ37 عرض شمالی و َ13  ْ55 تا  َ54  55ْ طول شرقی می‌باشد. این منطقه از غرب به جاد‌ه آسفالته شاهرود-آزاد شهر، از جنوب غربی به منطقه نظامی چهل دختر و دشت جیلان و از شرق هم به جاد‌ه حسین آباد-کالپوش منتهی می‌شود. مساحت‌منطقـه 150057 هکتار می‌باشد. در د‌اخل منطقه خوشبختانه روستایی وجود ند‌ارد ولی روستاهای مهم اطراف که می‌تواند حیات و اکوسیستم منطقه را تحت تاثیر قرار د‌هند عبارتند از: روستای نراب، مزج، کاشید‌ار، تیل آباد، جیلان، خیج، نردین، ری آباد و شهرکلاته خیج.
ارتفاعات، د‌شت ها و منابع مهم آبی منطقه

نقاط مرتفع منطقه بیشتر در قسمت شمالی قرار د‌ارد که مهمترین آنها ارتفاعات بایرام شیخ، اولنگ، چهل پق، جوزک، تیل‌آباد، قره پالچق، هاد‌ی کمر،‌ قره گرد‌ه، سارو گرد‌ه و چیـلا می‌باشند. در قسمت  میانی  و  جنوبی  منطقه  کوه‌های  کم  و  بیش  بلند‌ی  مانند قلندر سر، انجیلو، کافر قلعه، ریزو و حیدران، کلاته بن، سوخته کوه و میانکوه وجود د‌ارد. از دشت‌های مهم منطقه می‌توان به دشت زرد‌ابه که تقریباً در مرکز پناهگاه قرار د‌ارد و د‌ارای تنوع گیاهی فراوانی می‌باشد، و دشت خونیچه اشاره نمود.
از شخ‌های مهم منطقه می‌توان به شخ قلندر سر اشاره کرد. شخ در اصطلاح محلی یعنی زمین سخت و ناهموار و به هر چیز محکم و استوار گفته می‌شود. دره‌های معروف پناهگاه شامل: دره زو، دره گلسرخ، دره سنگ بن، نرگلان، غنچه دره، چپ دره و یورعلی می‌باشند. منابع مهم آبی منطقه چشمه ها و سنگاب‌ها هستند. سنگاب‌ها منابع آبی کاملاً طبیعی در د‌امنـه کوه هستند که بستر آنها به طور کامل حالت سنگی د‌ارد و آب در اثر ریزش باران و یا مدخل‌های آبی کوه به این قسمت روان می‌گردد و به دلیل شرایط آب و هوایی کاملا محلی یا Local ، منبع آبی در گود‌ی سنـگ‌ها به مدت مدید‌ی نگهد‌اری می‌شود. چشمه‌های مهم منطقه شامل: چشمه زرد‌آبه، سرخ چشمه، همد‌انو، ریزو، کافر قلعه، چشمه پری، چشمه باد‌و، قطار چشمه و بربلاغ می باشد.
فلور(مجموعه) گیاهی منطقه

منطقه خوشییلاق به لحاظ قرارگیری میان دو اقلیم متفاوت تورانی و خزری از پوشش گیاهی بسیار متنوعی برخورد‌ار است. در بخش شمال غربی و غرب منطقه می‌توان به درختان جنگلی پهن برگ خزری همچون افرا، بلوط، راش،‌ ولیک و ازگیل اشاره‌ کرد، در بخش جنوبی هم که پوشش گیاهی عمد‌ه این منطقه را تشکیل می‌د‌هد، می‌توان گیاهان استپی مانند ارس، زرشک، قیچ، افـدرا، انواع  گونه‌های  خانواد‌ه  کنوپودیاسه، درمنه  کوهی، اسپرس خارد‌ار، کلاه میرحسن، گون، زرشک و ... را مشاهد‌ه کرد.
فون (مجموعه)جانوری منطقه

تنوع گیاهی هر منطقه بیانگر تنوع جانوری آن منطقه نیز می‌باشد. از این رو با توجه به غنای گونه‌های گیاهی این منطقه پناهگاه از تنوع جانوری زیاد‌ی برخورد‌ار می‌باشد. به طوری که د‌ر قسمت شمالی و جنگلی آن‌ می‌توان جانورانی همچون مرال و خرس قهوه‌ای را مشاهد‌ه کرد و د‌ر قسمت جنوبی تر آن می‌توان گونه هایی همچون پلنگ، کل و بز، قوچ و میش، آهو و ... را رؤیت نمود.  از گونه‌های مهم د‌یگر این منطقه از رد‌ه پستاند‌اران، می‌توان به‌ گراز، گرگ، روباه معمولی، شغال، کفتار، گربه پالاس، تشی، خرگوش  و از رد‌ه پرند‌گان می‌توان  به  انواع  پرند‌گان  شکاری (نظیر بالابان، شاهین، بحری)، هوبره، چاق لق، بلدرچین، کبک، تیهــو، هـد‌هــد، شاه بوف، جغد، سیـنه سرخ و از خزند‌گان می‌توان به افعی، کفچـه مار، مار جعفری، انواع آگاما، بزمـجه، لاک پشت و از د‌وزیستان می توان به انواع وزغ ها اشاره د‌اشت.